مازلو معتقد بود که نیاز های فیزیولوژیکی و روانی انگیزه اعمال ما هستند. سلسله مراتب نیاز های مازلو یکی از شناخته شده ترین نظریه های انگیزش است. تئوری مازلو بیان می ‌کند که اعمال ما به دلیل نیاز های فیزیولوژیکی و روان ‌شناختی خاصی بروز پیدا می کند که مسیری را از نیاز های ابتدایی به پیچیده طی می‌ کنند.

تئوری سلسله مراتب نیاز های مازلو

آبراهام مازلو برای اولین بار مفهوم سلسله مراتب نیاز ها را در مقاله خود در سال 1943 با عنوان “نظریه انگیزش انسان” و بار دیگر در کتاب بعدی خود “انگیزه و شخصیت” معرفی کرد. این سلسله مراتب نشان می دهد که افراد قبل از اینکه به سراغ سایر نیاز های پیشرفته تر بروند برای برآوردن نیاز های اساسی میل دارند. در حالی که برخی از مکاتب فکری موجود در آن زمان، مانند روانکاوی و رفتارگرایی، تمایل داشتند بر رفتار های مشکل ساز تمرکز کنند، مازلو بیشتر علاقه مند بود که بداند چه چیزی مردم را خوشحال می کند و برای رسیدن به آن هدف چه می کنند.

مازلو به عنوان یک انسان گرا معتقد بود که مردم میل ذاتی به خود شکوفایی دارند، یعنی تمام چیزی که می توانند باشند. با این حال، برای رسیدن به این هدف نهایی، تعدادی نیاز اساسی دیگر باید برآورده شود. این شامل نیاز به غذا، ایمنی، عشق و عزت نفس است. مازلو معتقد بود که این نیاز ها شبیه غرایز هستند و نقش عمده ای در انگیزش رفتار ایفا می کنند. پنج سطح مختلف از سلسله مراتب نیاز های مازلو وجود دارد که از پایین ترین سطح به نام نیاز های فیزیولوژیکی شروع می شود.

نیاز های فیزیولوژیکی

نیاز های فیزیولوژیکی شامل آنهایی است که برای بقا حیاتی هستند. چند نمونه از نیازهای فیزیولوژیکی عبارتند از:

• غذا
• آب
• نفس كشيدن
• همزیستی

علاوه بر نیاز های اولیه تغذیه، هوا و تنظیم دما، نیازهای فیزیولوژیکی شامل سر پناه و لباس نیز می شود. مازلو تولید مثل جنسی را نیز در این سطح از سلسله مراتب گنجاند، زیرا برای بقا، تکثیر گونه ضروری است.

امنیت و نیاز های ایمنی

در سطح دوم سلسله مراتب مازلو، نیاز ها کمی پیچیده تر می شوند. در این سطح، نیاز به امنیت و ایمنی اولیه وارد می شود. مردم خواهان کنترل و نظم در زندگی خود هستند. برخی از نیازهای اساسی امنیت و ایمنی عبارتند از:

• امنیت مالی
• سلامتی و تندرستی
• ایمنی در برابر حوادث و جراحات

یافتن شغل، دریافت بیمه درمانی و مراقبت های بهداشتی، کمک مالی به حساب پس انداز و نقل مکان به محله ای امن تر، همگی نمونه هایی از اقداماتی هستند که با انگیزه نیاز های امنیتی و ایمنی انجام می شود. سطوح ایمنی و فیزیولوژیکی سلسله مراتب نیازهای مازلو با هم آنچه را که اغلب به عنوان «نیازهای اساسی» نامیده می شود، تشکیل می دهند.

نیاز های اجتماعی

نیاز های اجتماعی در سلسله مراتب مزلو شامل عشق، پذیرش و تعلق است. در این سطح نیاز به روابط عاطفی رفتار انسان را به پیش می برد. برخی از مواردی که این نیاز را برآورده می کند عبارتند از:

• دوستی ها
• روابط عاشقانه
• روابط خانوادگی
• گروه های اجتماعی
• گروه های کاری
• کلیسا ها و سازمان های مذهبی

برای جلوگیری از تنهایی، افسردگی و اضطراب، مهم است که افراد احساس کنند که دیگران آنها را دوست دارند و پذیرفته شده اند. روابط شخصی با دوستان، خانواده و روابط عاشقانه نقش مهمی در این سطح ایفا می کند، مانند مشارکت در گروه ها – مانند گروه های مذهبی، تیم های ورزشی، کتابخانه ها و سایر فعالیت های گروهی.

نیاز به احترام

در سطح چهارم سلسله مراتب مازلو نیاز به قدردانی و احترام است. هنگامی که نیازهای سه سطح پایین برآورده شد، نیازهای احترام شروع به ایفای نقش برجسته تری در رفتار انگیزشی می کنند. در این سطح، جلب احترام و قدردانی دیگران اهمیت فزاینده ای پیدا می کند. علاوه بر نیاز به احساس موفقیت و پیشرفت، نیاز های عزتمندی شامل مواردی مانند عزت نفس و ارزش شخصی وجود دارند.

مردم باید احساس کنند که دیگران برایشان ارزش قائل هستند و احساس کنند که به دنیا کمک می کنند. مشارکت در فعالیت‌ های حرفه ‌ای، موفقیت ‌های تحصیلی، مشارکت ورزشی یا تیمی و سرگرمی ‌های شخصی، همگی می ‌توانند در برآوردن نیاز های احترام نقش داشته باشند. افرادی که قادرند با دستیابی به عزت نفس خوب و به رسمیت شناختن دیگران نیاز های عزت نفسشان را ارضا کنند، تمایل دارند نسبت به توانایی های خود اطمینان حاصل کنند. برعکس، کسانی که عزت نفس و احترام دیگران را ندارند، احساس حقارت در خود ایجاد می کنند.

نیاز به خود شکوفایی

در اوج سلسله مراتب مازلو، نیازهای خود شکوفایی قرار دارند. افرادی که دارای خود شکوفایی خودآگاه هستند، به رشد شخصی اهمیت می دهند، کمتر نگران نظرات دیگران هستند و علاقه مند به تحقق پتانسیل های خود هستند. مازلو با اشاره به نیازی که مردم برای دستیابی به پتانسیل کامل خود به عنوان یک انسان دارند، توضیح داد: «آنچه که یک انسان می تواند باشد، باید باشد».

مازلو در مورد خود شکوفایی می گوید: “ممکن است به طور ساده به عنوان استفاده و بهره برداری کامل از استعداد ها، قابلیت ها، ظرفیت ها و غیره توصیف شود. چنین افرادی به نظر می رسد که نیاز های خودشان را برآورده می کنند و بهترین کاری که می توانند انجام دهند را انجام می دهند. افرادی که به صورت کامل توسعه یافته اند یا در حال رشد هستند.”

پیشرفت از طریق هرم نیاز های مازلو

سلسله مراتب نیاز های مازلو اغلب به صورت یک هرم نمایش داده می شود. پایین ترین سطوح هرم نیاز ها از ابتدایی ترین نیاز ها تشکیل شده در حالی که پیچیده ترین نیاز ها در رأس آن قرار دارند.هنگامی که نیاز های سطح پایین برآورده شد، افراد می توانند به سطح بعدی نیاز ها بروند. با پیشرفت افراد در هرم، نیاز ها به طور فزاینده ای روانی و اجتماعی می شوند.

در راس هرم، نیاز به احترام شخصی و احساس موفقیت (خود شکوفایی) در اولویت قرار دارد. مازلو مانند کارل راجرز بر اهمیت خود شکوفایی تاکید کرد که فرآیند رشد و توسعه به عنوان یک فرد به منظور دستیابی به پتانسیل فردی است.

انواع مختلف نیاز ها

سلسله مراتب نیاز های مازلو را می توان به دو نوع تقسیم کرد: نیاز های کمبود و نیاز های رشد. نیاز های کمبود: نیاز های فیزیولوژیکی، امنیتی، اجتماعی و احترامی نیاز های کمبودی هستند که به دلیل محرومیت به وجود می آیند. ارضای این نیاز های سطح پایین برای جلوگیری از احساسات یا عواقب ناخوشایند مهم است. نیازهای رشد: مازلو نیازهای راس هرم را نیازهای رشد نامید. این نیاز ها ناشی از کمبود چیزی نیست، بلکه بیشتر از میل به رشد به عنوان یک انسان ناشی می شود.

در حالی که این نظریه به طور کلی به عنوان یک سلسله مراتب نسبتاً سفت و سخت به تصویر کشیده می شود، مازلو خاطر نشان کرد که ترتیبی که در آن این نیاز ها برآورده می شوند همیشه از این پیشرفت استاندارد پیروی نمی کنند. به عنوان مثال، وی افزود که برای برخی افراد، نیاز به عزت نفس مهمتر از نیاز به عشق است. برای دیگران، نیاز به تحقق خلاقانه ممکن است جایگزین اساسی ترین نیاز ها شود.

برسی نظریه مازلو

نظریه مازلو چه در روانشناسی و چه در خارج از آن بسیار محبوب شده است. به ویژه زمینه های آموزش و تجارت تحت تأثیر این نظریه قرار گرفته اند. اما مفهوم مازلو بدون نقد نبوده است. عمده ترین مخالفت های طولانی مدت عبارتند از:

• نیاز ها از سلسله مراتب پیروی نمی کنند، در حالی که برخی تحقیقات از نظریه مازلو حمایت می کنند، اکثر تحقیقات نتوانسته اند ایده سلسله مراتب نیاز ها را اثبات کنند. وهبا و بریدول (محققان کالج باروخ) گزارش دادند که شواهد کمی برای رتبه بندی مازلو از این نیازها و حتی شواهد کمتری وجود دارد که این نیازها در یک نظم سلسله مراتبی قرار دارند.
• آزمایش این نظریه دشوار است، سایر منتقدان نظریه مازلو تاکید میکنند که آزمایش علمی تعریف او از خود شکوفایی دشوار است. تحقیقات او در مورد خود شکوفایی نیز مبتنی بر نمونه بسیار محدودی از افراد بود، از جمله افرادی که می ‌شناخت و همچنین زندگی ‌نامه افراد مشهوری که مازلو معتقد بود خود شکوفایی دارند.

برخی از نقد های اخیر نشان می دهد که نظریه مازلو از سیستم های اعتقادی (ملت) بلک فوت الهام گرفته است. مازلو قبیله شمال بلک فوت را به عنوان یک انسان شناس مطالعه کرد. با این حال، این مبنای بنیادی به مرور زمان ناپدید شد و باعث شد که او از مفاهیمی که در ابتدا برای ارزیابی در آنجا حضور داشت، سوء استفاده کند.

تأثیر سلسله مراتب مازلو

صرف نظر از این انتقادات، سلسله مراتب نیاز های مازلو بخشی از یک تغییر مهم در روانشناسی بود. روانشناسی انسان گرای مازلو به جای تمرکز بر رفتار و رشد غیرعادی، بر رشد افراد سالم متمرکز بود. تحقیقات نسبتا کمی در حمایت از نظریه مازلو انجام شده است، با این حال سلسله مراتب نیاز های مازلو هم در روانشناسی و هم در خارج از آن مشهور و محبوب است. و در مطالعه ای که در سال 2011 منتشر شد، محققان دانشگاه ایلینویز تصمیم گرفتند این سلسله مراتب را آزمایش کنند.

آنچه آنها کشف کردند این بود که در حالی که برآورده شدن نیاز ها به شدت با شادی ارتباط داشت، مردم از فرهنگ های سراسر جهان گزارش دادند که خود شکوفایی و نیاز های اجتماعی حتی زمانی که بسیاری از اساسی ترین نیاز ها برآورده نشده بودند، مهم بودند. چنین نتایجی نشان می‌ دهد که اگرچه این نیازها می ‌توانند محرک‌ های قدرتمندی برای رفتار انسان باشند، اما لزوماً شکل سلسله مراتبی را که مازلو توصیف کرد، ندارند.

سلسله مراتب گسترده نیاز ها

در سال 1970، مازلو بر اساس سلسله مراتب اولیه خود، سه نیاز اضافی را در بالای هرم خود قرار داد، که در مجموع 8 نیاز داشت: نیاز های شناختی، این نیاز ها بر دانش متمرکز است.

مردم به طور کلی می خواهند چیزهایی در مورد دنیای خود و مکانی که در آن حضور دارند یاد بگیرند و بدانند. نیاز های زیبایی شناختی، این نیاز به قدردانی از زیبایی و هنر می پردازد. افراد ممکن است این نیاز را از طریق لذت بردن یا خلق موسیقی، هنر، ادبیات و دیگر عبارات خلاقانه برآورده کنند. نیازهای متعالی، مازلو معتقد بود که انسان ها در جستجوی معنا به فراتر از خود فیزیکی نگاه می کنند. کمک به دیگران، تمرین معنویت و ارتباط با طبیعت چند راه برای رفع این نیاز است.

جمع بندی

چه سلسله مراتب نیاز های مازلو را بپذیرید یا نه، نظریه او نیاز های بسیاری را که ما به عنوان انسان داریم روشن می کند. و حتی اگر همه ما این نیاز ها را به یک ترتیب قرار ندهیم، در نظر گرفتن آنها در هنگام تعامل با دیگران می تواند به تعاملات مان با مراقبت و احترام بیشتر کمک کند.

سؤالات متداول

چرا سلسله مراتب نیازهای مازلو مهم است؟

اساس نظریه مازلو این است که ما به عنوان یک انسان به دلیل نیاز های خود برانگیخته می شویم. علاوه بر این، اگر برخی از مهمترین نیاز های ما برآورده نشود، ممکن است نتوانیم پیشرفت کنیم و نیاز های دیگر خود را برآورده کنیم.

این می تواند توضیح دهد که چرا ممکن است احساس “گیر کردن” یا بی انگیزگی کنیم. این امکان وجود دارد که حیاتی ترین نیاز های ما برآورده نشود، و این باعث می شود بهترین نسخه ممکن از خودمان نباشیم. تغییر این امر مستلزم آن است که به آنچه نیاز داریم نگاه کنیم، سپس راهی برای به دست آوردن آن پیدا کنیم.

چه چیزی در راس سلسله مراتب نیاز های مازلو قرار دارد؟

خود شکوفایی در راس سلسله مراتب نیاز های مازلو قرار دارد. این نیاز تمایل به دستیابی پتانسیل کامل ما اشاره دارد. به گفته مازلو، این نیاز تنها زمانی می تواند برآورده شود که همه نیاز های دیگر ارضا شوند. بنابراین، پس از نیاز های فیزیولوژیکی، نیاز های ایمنی، نیاز به عشق و تعلق و نیاز های احترام قرار می گیرد.

برخی از نقاط ضعف نظریه مازلو چیست؟

برخی سلسله مراتب نیاز های مازلو را بر این اساس نقد می کنند که نیاز های ما همیشه در قالب هرمی وجود ندارد، یا اینکه یک نیاز مهمتر از دیگری است. همچنین این نگرانی وجود دارد که ایده او از خود شکوفایی قابل آزمایش نباشد. برخی دیگر معتقدند که نظریه مازلو ضعیف است زیرا بر اساس تحقیقاتی است که به اشتباه نسبت داده شده یا مفهوم اصلی مورد مطالعه را از دست داده است.

در هرم نیاز های مازلو چند سطح وجود دارد؟

در هرم مازلو پنج سطح وجود دارد. دو سطح پایینی نیاز های فیزیولوژیکی و نیاز های ایمنی است که با هم نیاز های اساسی را تشکیل می دهند. بعد نیاز های اجتماعی و احترامی هستند که به آنها نیاز های روانی نیز گفته می شود. نیاز های خود شکوفایی در بالاترین سطح هرم مازلو قرار دارند. گفته می ‌شود فردی که خود شکوفایی دارد، تمام پتانسیل خود را دارد (یا در پی آن است).