آیا به دنبال مقاله ای کامل و جامع در مورد اختلال ناتوانی ذهنی هستید؟ اختلال ناتوانی ذهنی یا کم توانی ذهنی (Intellectual disability) یک اختلال رشدی است که با عملکرد هوشی زیر حد طبیعی و اختلال در مهارت های انطباقی مشخص می گردد. عملکرد هوشی با استفاده از تست های هوش سنجیده می شود. ضریب هوشی (IQ) میانگین (۱۰۰) است و اکثریت افراد بین (۸۵) تا (۱۱۵) امتیاز دارند. افراد دارای ناتوانی ذهنی معمولاً دارای (IQ) کمتر از (۷۰) هستند.
معرفی اختلال ناتوانی ذهنی
اختلال ناتوانی ذهنی به این معنیه که یک نفر ممکنه از نظر فکری با محدودیت هایی مواجه باشه و نیاز به کمک داشته باشه تا بتونه کار های روزمره اش رو انجام بده و به تنهایی زندگی کنه.
این مشکلات از وقتی که کودک هستند شروع می شود و تا آخر عمر ادامه داره. خیلی از این افراد تقریبا تو همه ی زندگی شان به کمک نیاز دارند. وجود برنامه هایی که حمایتشون کنه و کلاس هایی که به اونها چیز های جدید یاد بده، می تونه واقعا بهشون کمک کنه تا بهتر با این مشکلات کنار بیان و زندگی شون رو پیش ببرن.
اختلال ناتوانی ذهنی چیست؟
اختلال ناتوانی ذهنی یعنی یه فردی در یادگیری، استفاده از اطلاعات و انجام کار های روزمره دچار مشکله. این نوع ناتوانی می تونه بر فرد تاثیرات مختلفی بذاره، برخی از افراد ممکنه تاثیرات خیلی کمی رو تجربه کنن و کاملا مستقل زندگی کنن، اما بعضی دیگه ممکنه به کمک زیادی نیاز داشته باشن.
همه فکر می کنن اختلال ناتوانی ذهنی فقط یعنی فرد هوش پایین تری داره؛ اما این جور نیست. تست های هوش فقط یک بخش کوچیکی از داستانه. بعضی از افراد با وجود اینکه هوششون خوبه ولی باز ممکنه تو بعضی کار های روزانه مشکل داشته باشن.
اختلال ناتوانی ذهنی چیست؟
برخی دیگه هم ممکنه تست هوششون نشان بده پایینه، ولی مهارت های دیگه ای دارن که کمکشون می کنه کنار بیان. راهنمای تشخیصی که از طرف انجمن روانشناسی امریکا نوشته شده، نام رسمی این بیماری رو “اختلال رشد فکری” گذاشته.
گاهی علت دقیق ناتوانی ذهنی یک فرد مشخص نیست، ولی بیشتر وقت ها به خاطر تفاوت هایی در رشد مغز رخ می ده. معمولاً این آسیب ها می تونه به خاطر بیماری، آسیب دیدگی یا مسائل دیگه ای باشه که تو کودکی اتفاق افتاده.
اختلال ناتوانی ذهنی چقدر شایع است؟
اختلال ناتوانی ذهنی چیزی نیست که خیلی زیاد پیش بیاد، اما با این حال، در هر جای دنیا بین هر صد کودک یک کودک ممکنه این مشکل رو داشته باشه. بیشتر مواقع پسر ها یا کسانی که هنگام تولد به عنوان پسر شناخته شده اند نسبت به دختر ها یا کسانی که هنگام تولد به عنوان دختر شناخته شده اند، به این نوع ناتوانی مبتلا می شوند.
علائم اختلال ناتوانی ذهنی چیست؟
اختلال ناتوانی ذهنی باعث می شه که یه نفر نسبت به یادگیری یا انجام کار های عادی زندگی مثل کار کردن تو منزل، یا مهارت هایی که بقیه آدم ها سریع تر یاد می گیرن، کند تر پیش بره.
این جور افراد ممکنه سخت تر بتونن چیز های جدید یاد بگیرن، در خواندن یا تصمیم گیری مشکل داشته باشن و براشون چالش باشه که توانایی های فکری مثل حل مسائل یا برنامه ریزی رو به کار ببرن. غالباً دچار حواس پرتی یا مشکلات تمرکز هم می شن.
در برخی موارد، یادگیری مسائل ساده ای مثل استفاده درست از توالت یا لباس پوشیدن براشون دشواره و شاید لازم باشه زمان بیشتری برای یادگیری صرف کنند یا استفاده از حمام و سایر کار های روزانه بیشتر از سنی که معمولاً بچه ها یاد می گیرند، به کمک نیاز دارند.
علائم اختلال ناتوانی ذهنی چیست؟
همچنین ممکنه نتوانند درست مفاهیمی مثل زمان و پول رو درک کنن و نیاز داشته باشند که کسی قرار های دکتر و دارو هاشون رو مدیریت کنه. در فهمیدن حد و مرز های اجتماعی یا چگونگی برقراری یا حفظ روابط با دیگران، ممکنه مشکل داشته باشند.
این موضوعات هم برای اون ها و هم برای کسانی که دوستشون دارند و بهشون کمک می کنند، مهمه.
چه چیزی باعث ایجاد اختلا ناتوانی ذهنی می شود؟
اختلال ناتوانی ذهنی ممکنه به خاطر خیلی چیز های مختلفی ایجاد بشه و گاهی اوقات چند تا علت با هم می توانند باعث بشوند که یک نفر این شرایط رو تجربه کنه. ممکنه چیز هایی باشن که قبل از تولد یا در هنگام تولد یا وقتی بچه هستند اتفاق می افتند.
قبل از تولد، مشکلات ممکنه به خاطر ژن ها یا بیماری هایی باشن که مامانشون گرفته و به بچه آسیب می زنند. مثلاً، مشکلات ژنتیکی مانند سندرم داون یا تاثیر مواد مضر مثل سیگار یا الکل هم روی بچه تاثیر می ذاره. یا شاید هم مادر بیماری خاصی داشته باشه که بر رشد بچه تاثیر بذاره.
در هنگام تولد، مثلاً اگر بچه موقع به دنیا اومدن اکسیژن کافی بهش نرسیده باشه یا خیلی زود به دنیا اومده باشه، اینا می تونن باعث مشکلاتی بشن که بعد ها ناتوانی ذهنی ایجاد کنن. بعد از به دنیا اومدن هم، اگر بچه تصادفی کنه یا دچار سمیت از مواد خطرناک محیطی مثل سرب بشه،
یا اگر بیماری خاصی مثل سرخک یا مننژیت بگیره که به مغز آسیب بزنه، این ها هم می توانند باعث ایجاد ناتوانی ذهنی بشوند. بیماری های مختلف مغزی مثل تومور ها یا بیماری هایی که باعث تشنج می شن مانند صرع هم می تونن به مغز آسیب رسونده و منجر به ناتوانی ذهنی بشوند.
چه شرایطی ممکن است، همراه با اختلال ناتوانی ذهنی اتفاق بیفتد؟
بعضی اوقات، وقتی مغز یه فرد به یک شکل خاصی رشد نمی کنه و باعث اختلال ناتوانی ذهنی می شه، ممکنه اون فرد با شرایط یا مشکلات دیگه ای هم در زمینه سلامت روان رو به رو بشه. به عنوان مثال، بعضی از این مشکلات عبارتند از:
- دشواری در توجه یا بیش از حد پراکنده و فعال بودن (که به اون ADHD می گن).
- اوتیسم، که در ارتباط گرفتن با دیگران و رفتار.های تکراری نمود پیدا می‌کنه.
- سخت کنترل کردن رفتار یا غریزه.های ناگهانی.
- احساس غم یا نگرانی بیش از حد (که بهشون اضطراب و افسردگی هم می گن).
- مشکل داشتن در کنترل حرکات بدن.
بعضی از افرادی که ناتوانی ذهنی دارن به خاطر یک اختلال ژنتیکی خاص، ممکنه بیشتر در معرض مشکلات بهداشتی دیگه ای هم قرار بگیرن که به اون بیماری اولیه شون مربوط می شه. روانشناس شما می تونه بهتون بگه که چه چیز هایی برای فرزندتون خطرناکه و چطور می تونید بهش کمک کنید که مسائل جدی تر پیش نیاد.
چه شرایطی ممکن است، همراه با اختلال ناتوانی ذهنی اتفاق بیفتد؟
اختلال ناتوانی ذهنی چگونه تشخیص داده می شود؟
برای فهمیدن اینکه آیا یک نفر ناتوانی ذهنی داره یا نه، روانشناسان از طریق چند مرحله مختلف این مسئله رو بررسی می کنن، که شامل هوش و توانایی های عادی زندگی مثل خوردن یا لباس پوشیدن می شه. مهمه که فقط به مشکلات نگاه نشه،
توانایی های شخص هم مهمه تا بدونیم چطور بهترین کمک رو بهش بدیم. بسته به سن، از تست ها و راه های مختلفی استفاده می شه تا متوجه بشیم که یک نفر چقدر مشکل داره.
بعضی تست ها حتی می تونن توی سنین پایین نشانه های آغاز ناتوانی ذهنی رو نشون بدن، ولی برای دونستن اینکه مشکل چقدر جدیه، باید صبر کنیم تا بچه بزرگ شه و توانایی هاش با تست های دقیق تر بررسی بشه.
ناتوانی ذهنی چند درجه داره که عبارت اند از:
- خفیف: این افراد معمولاً با یه مقدار کمک تخصصی می تونن به تنهایی زندگی و کار کنن. اکثر آدم هایی که ناتوانی ذهنی دارن در این درجه قرار دارن.
- متوسط: این افراد می تونن به طور ساده صحبت کنن و کار هایی مثل زندگی مستقل رو با کمک های مختلف یاد بگیرن.
- شدید: کسانی که شدت ناتوانی ذهنی شون زیاده احتیاج به مراقبت و کمک روزانه دارن، مثلاً برای کار هایی که هر روز انجام می دهند.
- عمیق: اشخاص با این درجه از ناتوانی ذهنی اغلب برای همه کار ها احتیاج به کمک دارن و معمولاً نمی تونن کلامی ارتباط برقرار کنن، ولی روش های دیگه ای برای فهمیدن و ابراز احساساتشون دارن.
چه آزمایشاتی برای تشخیص اختلال ناتوانی ذهنی انجام خواهد شد؟
برای فهمیدن دلیل اختلال ناتوانی ذهنی، به جز تست های هوشی و ارزیابی توانایی های رفتاری، پزشک ممکنه چند تست دیگه هم انجام بده. این تست ها بستگی به نشانه هایی داره که شما یا فرزند شما نشون می دن. این تست ها می تونن به پزشک کمک کنند تا دقیقاً بفهمند مشکل از کجاست، و این اطلاعات در درمان خیلی مهم است. این تست‌ها ممکنه شامل:
- آزمایش های خون و ادرار برای پیدا کردن مشکلاتی که ممکنه باعث ناتوانی ذهنی شده باشند یا به اون مربوط باشند.
- مشاوره ژنتیکی برای دونستن اگر مشکلات زمینه ای ژنتیکی دارید که باعث این وضعیت شده یا بهش کمک کرده.
- آزمایش های تصویر برداری مثل (MRI) یا (CT scan) برای نگاه کردن داخل مغز و دونستن اگر تفاوت های ساختاری خاصی وجود داره یا نه.
بسته به علائم و مشکلاتی که نشون می دید، شاید تست های دیگه ای هم لازم باشه. پزشکون میتونه درباره تست هایی که لازمه و چرا اون ها رو توصیه می کنه، توضیح بده.
اختلال ناتوانی ذهنی چگونه درمان می شود؟
ناتوانی ذهنی یک مشکل قطعی نیست و نمی شود آن را کاملاً درمان کرد، ولی با روش ها و کمک های مناسب، زندگی با کیفیت خوب برای کسی که ناتوانی ذهنی دارد ممکنه. درمان ها بیشتر روی این تمرکز دارن که به فرد کمک کنن توانایی های روزمره اش رو بهتر کنه و با مهارت های زندگی آشنا بشه. این درمان ها شامل موارد زیر می شود:
- کلاس‌های ویژه و کمک های آموزشی، مانند برنامه های درسی خاص که به افراد کمک می کنه تا بهتر یاد بگیرن.
- کمک های رفتاری برای یادگیری رفتار های مفید و مهارت های مورد نیاز زندگی.
- آموزش های حرفه ای برای کمک به پیدا کردن مهارت های لازم برای کار کردن.
- آموزش خانواده ها که بهشون می فهمونه چطور از عضو خانواده شون که ناتوانی ذهنی داره، حمایت کنن.
- دارو هایی که ممکنه برای مدیریت مشکلات دیگه ای که گاهی اوقات همراه با ناتوانی ذهنی پیش میاد، مفید باشن. این دارو ها خود ناتوانی ذهنی را درمان نمی کنن ولی می تونن به حل برخی از مشکلات کمک کنن.
- کمک های جامعه هم مفید است؛ اینکه با سازمان ها و گروه های پشتیبانی تماس بگیرید و از خدماتی مثل کمک در خانه یا محل کار استفاده کنید.
این کمک ها و درمان ها به افراد مبتلا به اختلال ناتوانی ذهنی کمک می کنه تا مهارت ها و توانایی های بیشتری پیدا کنن و بتونن بهتر با چالش های روزانه کنار بیان.
اختلال ناتوانی ذهنی چگونه درمان می شود؟
آیا می توان از اختلال ناتوانی ذهنی جلوگیری کرد؟
اکثر وقت ها نمی شود دقیقاً گفت که چه چیزی باعث ناتوانی ذهنی شده. اگر بچه ای با ناتوانی ذهنی به دنیا بیاد، پدر و مادر نباید فکر کنند که اشتباهی از خودشون بوده. ولی چند تا کار هست که می تونه کمک کنه ریسک ناتوانی ذهنی رو پایین بیاره که عبارت اند از:
- وقتی باردار هستید، گوش دادن دقیق به توصیه های پزشک درباره دارو ها و واکسن ها خیلی مهمه.
- در دوران بارداری از الکل، دارو هایی که دکپزشک ننوشته و دود سیگار دوری کنید و همچنان از مواد سمی محیطی مثل سرب دور باشید.
- اگه توی خانواده تون بیماری های ژنتیکی بوده، قبل از فکر کردن به بچه دار شدن، با پزشکتون راجع به مشاوره ژنتیکی صحبت کنید.
از فردی که اختلال ناتوانی ذهنی داره چه انتظاری می توانم داشته باشم؟
از یک فرد با ناتوانی ذهنی می توانیم انتظار داشته باشیم که تفاوت هایی با دیگران داشته باشند و ممکن است نتوانند حوادث یا مسائل پیچیده را کاملاً بفهمند. ممکن است ندونن دقیقاً چه تأثیری روی زندگی شان می گذارد و گاهی اوقات نمی توانند متوجه شوند،
که کسی داره ازشون سوء استفاده می کنه یا نه. والدین یا نگهدارندگان باید به چنین موقعیت هایی دقت کنند. اما با این حال، فرزندانی که ناتوانی ذهنی دارند هم خواسته ها و توانایی های خاص خودشون رو دارند که باید شناسایی و تقویت بشن.
از فردی که اختلال ناتوانی ذهنی داره چه انتظاری می توانم داشته باشم؟
مهمه که به اونها کمک کنید تا اهدافشون رو بشناسند و با داشتن حمایت درست بهشون برسند. همیشه خوبه که برای محافظت و پشتیبانی از این افراد در برابر سوء استفاده، برنامه های آموزشی و حمایتی وجود داشته باشه و نظارت مداوم یک فرد مورد اعتماد برای حفظ سلامت و امنیتشون لازم است.
چگونه از فرزندی که اختلال ناتوانی ذهنی داره مراقبت کنیم؟
اگر فکر می کنید فرزندتان ممکن است مشکل ذهنی داشته باشد، مهمه که با روانشناس صحبت کنید. روانشناسان معمولاً توی چکاپ های معمولی به رشد و تکامل کودک نگاه می کنه تا ببینه آیا کودک به اندازه سنش پیشرفت کرده یا نه.
اگر قسمتی از رشد کودک عقب تر از بقیه بچه ها باشه، ممکنه دلایل دیگه ای هم داشته باشه مثل مشکلات جسمی، روانی یا یادگیری خاص. مراقبت از کودکی که معلولیت ذهنی داره شامل چیز های زیادیه،
باید مطمئن بشید که به کمک و حمایتِ مناسب دسترسی داشته باشه، چه تو خونه و چه تو مدرسه. ممکنه لازم باشه با سازمان های خاصی ارتباط برقرار کنید تا بفهمید چه حمایت هایی می تونید بگیرید. برای کمک به فرزندتون، می تونید از دکتر این سوالات رو بپرسید:
- میزان شدت مشکل یادگیری فرزندم چقدره؟
- نقاط قوت و چالش های او چی هستن؟
- کدوم برنامه ها یا سازمان های حمایتی تو منطقه ما یا توی اینترنت هستن که به من یا بچه ا‌م کمک کنن؟
- چه برنامه های مدرسه ای وجود داره که می تونه به نیاز های آموزشی فرزندم کمک کنه؟
- آیا فرزندم می تونه مستقل زندگی کنه؟ اگه بله، چه کمک هایی لازم داره؟
- آیا فرزندم مشکل دیگه ای داره که قابل درمان باشه؟
عقب ماندگی ذهنی و ناتوانی ذهنی امروزه بهش می‌گن ناتوانی ذهنی. چون کلمه “عقب ماندگی” میتونه آزار دهنده باشه و به خاطر احترام و دقت بیشتر از کلمه ناتوانی ذهنی استفاده می کنن.
همچنین، توی قوانین امریکا اصلاح شده و دیگه از “عقب ماندگی” استفاده نمی شه. (ADHD) یه وضعیت متفاوت از ناتوانی ذهنیه و هر دو یه جور حساب نمیشن. ولی بعضی وقت ها یه نفر هم (ADHD) داره و هم ناتوانی ذهنی.
روان درمانی در اختلال ناتوانی ذهنی
روان درمانی یک روش درمانی است که از طریق گفتگو و تعامل بین درمانگر و بیمار، به بهبود مشکلات روانی و رفتاری کمک می کند. روان درمانی می تواند به افراد دارای ناتوانی ذهنی نیز کمک کند تا مهارت های خود را بهبود بخشند و با چالش های زندگی خود کنار بیایند.
روان درمانی در اختلال ناتوانی ذهنی
تکنیک های روان درمانی در اختلال ناتوانی ذهنی باید به گونه ای انتخاب شوند که متناسب با سطح هوشی و توانایی های شناختی فرد باشد. برخی از تکنیک های روان درمانی که می توان در اختلال ناتوانی ذهنی از آنها استفاده کرد عبارتند از:
- آموزش مهارت های زندگی روزمره: این نوع آموزش به افراد دارای ناتوانی ذهنی کمک می کند تا مهارت های لازم برای انجام فعالیت های روزمره زندگی، مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن، بهداشت فردی، و ارتباط با دیگران را یاد بگیرند.
- آموزش مهارت های حل مسئله: این نوع آموزش به افراد دارای ناتوانی ذهنی کمک می‌کند تا مشکلات را شناسایی و راه حل های مناسب برای آنها پیدا کنند.
- آموزش مهارت های اجتماعی: این نوع آموزش به افراد دارای ناتوانی ذهنی کمک می کند تا مهارت های لازم برای برقراری ارتباط با دیگران، مشارکت در فعالیت های اجتماعی، و رعایت قوانین را یاد بگیرند.
- رفتار درمانی: این نوع درمان بر تغییر رفتار های مشکل ساز تمرکز دارد. رفتار درمانی می تواند برای درمان مشکلاتی مانند پرخاشگری، خود آزاری، و اختلالات خوردن در افراد دارای ناتوانی ذهنی استفاده شود.
- خانواده درمانی: این نوع درمان بر بهبود روابط بین اعضای خانواده و کمک به آنها برای حمایت از فرد دارای ناتوانی ذهنی تمرکز دارد.
روان درمانی می‌تواند به افراد دارای ناتوانی ذهنی کمک کند تا:
- مهارت‌های زندگی روزمره خود را بهبود بخشند
- مشکلات رفتاری خود را کاهش دهند
- با چالش های زندگی خود کنار بیایند
- کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند
موفقیت روان درمانی در اختلال ناتوانی ذهنی به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- شدت ناتوانی ذهنی
- نوع و شدت مشکلات روانی یا رفتاری
- مشارکت فرد و خانواده در درمان
در صورت نیاز به روان درمانی برای فرد دارای ناتوانی ذهنی، باید از یک روانشناس یا درمانگر متخصص در کار با افراد دارای ناتوانی ذهنی کمک بگیرید.
جمع بندی
ناتوانی ذهنی به وضعیتی اشاره دارد که بر بخش های مختلف زندگی تأثیر می گذارد، اما این مسئله تمام شخصیت فرد را شکل نمی دهد. برنامه های آموزشی و حمایت رفتاری تمرکز دارند به شناخت نقاط قوت فرد و بهره مندی از آنها. اگر فرزندی با ناتوانی ذهنی دارید،
ممکن است از خود بپرسید چرا این اتفاق افتاده؟ اما باید بدانید که ناتوانی ذهنی وضعیت پیچیده ای دارد و عوامل مختلفی ممکن است در ایجاد یا کمک به آن نقش داشته باشند. بنابراین، نمی توان به راحتی علت مشخصی برای آن نسبت داد.
مهمترین نکته این است که برنامه ها و سازمان های پشتیبانی فراوانی وجود دارند که به بهبود وضعیت افراد با ناتوانی ذهنی کمک می کنند. این برنامه ها با هدف شناخت نقاط قوت و توانمندی های فرد طراحی شده اند. بنابراین، اگر فرد مبتلا به ناتوانی ذهنی از این برنامه ها بهره مند شود، بهترین فرصت را برای داشتن زندگی خوب و پر از رضایت خواهد داشت، همانند هر شخص دیگری.
با تشکر از شما که تا پایان مقاله همراه ما بودید. امیدواریم که این مقاله برای شما مفید بوده باشد. ما همیشه مشتاق شنیدن نظرات و بازخورد های شما هستیم. لطفاً اگر سوال یا نظری دارید، با ما در میان بگذارید. با آرزوی بهترین ها برای شما.
ثبت ديدگاه